November… de dagen worden korter, de lucht frisser en de tuin trekt zich langzaam terug. Toch is deze maand alles behalve saai. Voor tuinliefhebbers is november een beetje het geheim van de natuur: wie nu zorgt, oogst in het voorjaar. Stel je voor dat we samen langs verschillende voorjaarsborder wandelen. De eerste knoppen, de eerste kleuren… en alles wat we in november hebben gedaan, komt nu tot leven.
Maar eerst …
Wat te doen in november in de tuin
- Vaste planten planten
Zolang het niet vriest, kunnen we nog prima vaste planten planten. De bodem is vaak nog warm genoeg voor wortelgroei. Nieuwe vaste planten krijgen zo nu al een voorsprong – in de lente komen ze sterker terug. - Blad verzamelen & mulchen
We ruimen gevallen bladeren op waar nodig (gazons, paden), maar laten bewust wat blad liggen tussen vaste planten. Dit beschermt wortels tegen vorst en geeft schuilplekken aan insecten. - Voorjaarsbloeiers en bollen planten
Als de grond niet bevroren is, kunnen we nog voorjaarsbollen planten zoals narcissen, krokussen en tulpen. Zo genieten we straks van een vroege bloemenzee. - Snoeien & verplaatsen
In november snoeien we fruitbomen of struiken zodra ze kaal zijn. Ook is dit hét moment om vaste planten te verplaatsen of te delen – ze staan in rust en herstellen snel. - Vorstgevoelige planten beschermen
Planten in potten of kuipen verplaatsen we naar een beschutte plek of dekken we af bij vorst. Zo zorgen we dat alles de winter goed doorkomt.
Kom, trek je schoenen aan, en wandel met ons mee…
Stel je voor: het is eind maart en we stappen samen de tuin in. De lucht is fris, de zon staat nog laag, maar vandaag belooft zo’n dag te worden waarop je jas al snel open kan. Terwijl we een eerste stap zetten, zien we meteen de Helleborus ‘Double Ellen Red’, ‘Green’ en ‘White’. Stoere types, want zij bloeien al sinds januari alsof ze de winter persoonlijk willen uitdagen. Terwijl de rest van de tuin nog slaperig uit het raam kijkt, staan zij al in volle glorie te shinen.
We wandelen verder en ineens knipogen er kleine, verfijnde bloemetjes naar ons: de Hepatica nobilis, ook wel het Leverbloempje. Zo’n plantje dat je bijna zou missen, maar dat juist daarom extra speciaal voelt. Wist je dat haar blaadjes vroeger werden vergeleken met… de lever? Gelukkig is ze zelf stukken charmanter dan haar naam doet vermoeden.
Naast het pad staat een ander bijzonder type: de Pulsatilla vulgaris (Wildemanskruid). Eerst lijkt ze verlegen, met harige knoppen die zich nog niet durven openen. Maar zodra ze bloeit, doet ze dat als een ware sprookjesprinses. Haar zusje, de Pulsatilla ‘Rubra’, pakt het wat stoerder aan en kiest voor dieprode tinten – alsof ze wil zeggen: “Kijk mij eens even opvallen.”
En dan de vrolijkste van het stel: de Primula ‘Wanda’. Alsof iemand confetti in de border heeft gegooid, zo fleurig verschijnen haar bloemen. Haar nichtje, de Primula denticulata ‘Rubra’, gaat voor een strakkere look met bolvormige bloemen die fier omhoog staan, een beetje als soldaatjes in de voorjaarsparade.
Even verder, in de halfschaduw, zien we een subtiele verschijning: Pulmonaria officinalis ‘Ice Ballet’. Haar naam klinkt als een balletvoorstelling, en eerlijk gezegd klopt dat: witte bloemen en gespikkeld blad die gracieus door de border dansen. Ondertussen is ze ook nog een redder in nood voor bijen en vlinders die in het vroege voorjaar dringend nectar nodig hebben. 🐝🦋
En dan… we zuchten bijna van geluk: een blauw tapijt aan onze voeten. Omphalodes verna (Amerikaans vergeet-mij-nietje) heeft zich uitgespreid alsof hij de tuin alvast heeft aangekleed voor een feestje. Al die kleine hemelsblauwe bloemetjes maken het haast onmogelijk om niet breed te glimlachen.
Waarom november zo waardevol is
November is geen sluimermaand – het is het fundament van ons voorjaar. Alles wat we nu doen – planten, beschermen, voorbereiden – zorgt ervoor dat de tuin straks explodeert van kleur, geur en leven. Terwijl buiten misschien alles stil lijkt te staan, leggen wij de basis voor een tuin die in januari al betovert en in maart sprookjesachtig bloeit.